دانش آموز

منشاء اوليه پرورش كرم ابريشم كشور چين بوده و بيش از 5000 سال قدمت دارد. كشورهاي اصلي توليدكننده ابريشم شامل چين(5/57% از توليد جهاني)، ژاپن(2/13%)، هند(3/10)، كره جنوبي(4/5%) و تايلند(1/2%) مي‎باشد.

معمول‎ترين گونه براي توليد تجاري ابريشم، كرم ابريشم درخت توت يا Bmbyx mori از زير شاخه جانوران بند پا يا Tracheata است. كرم پروانه ابريشم عمدتاً از برگ‎هاي درخت توت تغذيه مي‎كند. توت سفيد يا Morus alba از خانواده Moraceae متداول‎ترين نوع درخت توت در كشور ژاپن است. اين خانواده شامل بيش از هزار گونه مي‎باشد.

كرم ابريشم (Silkworm) در واقع لارو نوعي پروانه (Bombyx mori) بومي آسياست كه پيله اي از فيبر بسيار قوي و لطيف مي تند كه منبع ابريشم تجاري است. گونه هاي مختلفي از  كرم هاي ابريشم امروزه تكثير و پرورش داده مي شوند كه از روي كيفيت ابريشم توليدي به وسيله آنها شناسايي مي شوند. اين كرم ها از برگ درخت توت سفيد (mulberries) و گاهي نيز Maclura pomifera  تغذيه مي كنند.

اين كرم ها هرگز گاز نمي گيرند و گزينه هاي مناسبي به عنوان غذا براي خزندگان، دوزيستان و ساير حيوانات هستند و ارزش غذايي بالايي دارند. كرم هايي كه تازه از تخم خارج شده اند با توجه به اندازه كوچك، مي توانند غذاي مناسبي براي بچه هاي خزندگان باشند. كرم هاي ابريشم بدن نرم و سرعت حركت پاييني دارند و مي توانند تا 5/7 سانتي متر رشد كنند. سرعت رشد آنها تقريبا بالاست و مي توانند در ۲۵ الي ۲۸ روز به اندازه اي معادل ۷ سانتي متر برسند.

پراكندگي : اينگونه تنهاعضوي از خانواده بومبي سيده مي باشد اين حشره به عنوان توليد كننده ابريشم در تمامي كشورها مي باشد كه يكي از اين كشورها ايالات متحده آمريكا مي باشد .

 اهميت: فرايند توليد ابريشم توسط كرم ابريشم را سري كالچر مي گويند كه بيش از ۳۰ قرن      مي باشد كه روي آن كار مي شود. اولين بار چيني ها دانستند كه چگونه ابريشم را توليد كنند. ابريشم زماني فرم مي گيرد كه لاروكامل، به دور خود پيله اي براي تبديل به شفيرگي مي تنند در اين فرايند حداكثر ۹۱۴ متراز ابريشم توسط يك لارو توليد مي شود.

براي فرايند هاي تجاري شفيرها از بين مي روند چون اگر شفيرگي كامل شود باعث شكستن ارزش فيبري ابريشم مي گردد . حداكثر سه هزار پيله براي توليد يك پوند ابريشم تجاري مورد نياز است.

ظاهر حشره : شب پره سفيد مايل به كرم داراي خطهاي قهوهاي كم رنگ در طول بال جلو  مي باشد. در بال آنها يك قوس حدود mm50  مي باشد. بدن پرمويي دارد.  لارو لخت است، داراي يك شاخك مقعدي است. شفيره  بزرگ، تخمها سفيد مايل به زرد و نيمه كروي.

چرخه زندگي:شفيره ها اگراجازه داده شوند كه به شب پره تبديل شوند تغذيه نمي كنند، در طي   ۲ -  ۳  روز تبديل به حشره كامل مي شوند. در طي اين دوره شب پره  ۳۰۰-  ۵۰۰  تخم  مي گذارد. كلوني ها در دماي ۲۵ درجه باشند، لاروها در سن ۶ ، ۱۲ ، ۱۸  روزگي جلداندازي كرده در طول دوره لاروي برگ هاي درخت توت به عنوان تغذيه براي آنها در نظر گرفته  مي شود، كه هر لارو حدود gr 90 از برگ مصرف مي كنند.

 كرم ابريشم كرم ابريشم بيش ازچهار هزارسال توسط مردم پرورش داده مي شد اين كارنخستين بار در چين در حدود 2600 سال قبل از ميلاد مسيح آغازشد چيني ها رازتهيه ابريشم را سالها مخفي نگه داشتند ودر اروپا و خاورميانه تجارت مي كردند.

اماسرانجام به دست آوردن ابريشم از طريق كرم ابريشم توسط مردم ديگركشورها ياد گرفته شداخيرا ياد گرفته ايم ازمواد مصنوعي موادي شبيه به ابريشم بسازيم اما تقاضا براي ابريشم طبيعي هنوزبالاست وكرم هاي ابريشم به خاطر توليد نخهاي ابريشمي به كاربرده مي شوند.عمل پروراندن كرم ابريشم نوغانداري ناميده مي شود يك كرم بالغ طول قدش به پنج تا هفت سانتي مترمي رسد او يك كارگرشگفت انگيز است فقط در طي چند روز يك كرم ابريشم تنها پيله اي مي تند كه   مي تواند ششصد متر نخ ابريشم ازآن برداشت كرد اما بازبه بيست و پنج هزارپيله نياز است تا نيم كيلونخ ابريشم خام توليد شود .امروزه بيشترنخ ابريشم به وسيله چين وهندوستان توليد مي شود هرسال60000 تن ابريشم خام توليد مي شود و تبديل به پيراهن – لباس – روتختي – پرده و ديگر فراورده ها مي شود .اين يك صنعت بزرگ است مخصوصا در چين ده ميليون كشاورز چيني كرم ابريشم پرورش مي دهند .

دردنياانواع مختلفي ازكرم ابريشم براي توليد ابريشم مورداستفاده قرارمي گيردحتي نوعي از كرم ابريشم پيله را با همكاري كرم ديگري مي تند و نخ دولايه توليد مي كنند.اگر چه نخهاي مصنوعي مانند نايلون و پلي استر وجود دارند كه حكمتر وارزان تر از ابريشم هستند و قيمت آنها پايين تر است اماابريشم به يك كالاي تجملي تبد يل شده است و هنوز مورد تقاضا است زيرا در نگاه و احساس عالي است.

كرم هاي ابريشم در طول زندگي خود، ۴ مرحله از تكامل را طي مي كنند كه در بيشتر حشرات قابل مشاهده است : تخم، لارو، شفيره، حشره بالغ

 چرخه زندگي كرم ابريشمحالت بالغ اين حشره، پروانه است. در حالي كه لارو آن، كرم ابريشم بوده و شفيره آن، در داخل پيله اي كه مي تند قرار مي گيرد تا در نهايت به صورت پروانه از پيله خارج شود. به تدريج با رشد كرم، ۴ بار پوست اندازي توسط اين حيوان انجام مي شود. امروزه كرم هاي ابريشم فقط در محيط اسارت زندگي مي كنند. آنها قرن ها پيش، به خانه هاي انسان ها منتقل شدند و پس از مدتي، ديگر توان زندگي در طبيعت را از دست دادند. اين مورد بخصوص از زماني كه آنها توانايي پرواز را از دست دادند شدت بيشتري يافت. تمامي كرم هاي ابريشم در طبيعت منقرض شده اند. يكي ديگر از دلايل اصلي منقرض شدن اين حيوانات در طبيعت اين است كه آنها فقط توانايي خوردن برگ درخت توت سفيد را دارند.

           كرم ابريشم

 اين كرم ها توسط دانشمندان براي بررسي فرومون ها مورد استفاده قرار گرفته اند. حشرات ماده از خود فرومون ترشح كرده و حشرات نر، به وسيله آنتن هاي روي سر خود، اين فرومون ها را دريافت مي كنند. اين پروسه به پروانه نر اجازه مي دهد كه بتواند حشره ماده اي را براي جفتگيري پيدا كند. آنتن روي سر پروانه (بيد) ماده از تعداد بسيار زيادي از موهاي ريز تشكيل شده كه احتمال دريافت فرومون هاي بسيار ناچيز را نيز براي اين حيوان حتي در فواصل زياد، افزايش   مي دهد.

 مراحل پرورش كرم ابريشم

تفريخ :

خروج كرم ازتخم را تفريخ گويند كه در شرايط مساعد سيزده روز طول مي كشد پس ازاينكه اولين آثار تفريخ مشاهده شد لازم است جهت تفريخ يكنواخت به مدت چهل وهشت ساعت دراتاقي كاملا تاريك كه داراي دماي 25 درجه سانتيگراد و هشتاد درصد رطوبت داشته باشد قرار گيرد.

رنگ تخم ها در ابتدا آبي روشن است كه درست قبل از خارج شدن كرم ها ازتخم تيره رنگ   مي شوند.

 كرم جوان

كرم ابريشم معمولا داراي پنج مرحله تغذيه و چهارمرحله پوست اندازي است كه به هر مرحله از تغذيه (سن) و به هر مرحله از پوست اندازي (خواب ) گفته مي شود . مي توان گفت كه كرم ابريشم داراي 5 سن و 4 خواب است سنين 1و2و3 را( كرم جوان) گويند.سنين كرم جوان حدود يازده روزطول مي كشد.

 كرم بالغ

سنين 4و5 به نام كرم ابريشم بالغ ناميده مي شود كه 15-16 روز به طول مي انجامد در پايان سن پنجم كرمها از اشتها افتاده واز تغذيه باز مي مانند جثه آنها كوچك شده و به رنگ زرد و شفاف درمي آيند كه دراين زمان با گذاشتن وسايل پيله تني بر روي كرمها موجبات تنيدن پيله فراهم   مي آيد.

 عادت غذايي كرم ابريشم

كرم ابريشم از برگ درخت توت براي تغذيه استفاده مي كند و هيچ غذاي ديگري را نخواهد خورد برگ هاي توت بايد بلا فاصله بعد از بيرون آمدن كرم از تخم دراختيارش قرار گيرد برگهاي تازه و لطيفي كه مورد نياز كرم جوان است دراوايل بهار در دسترس است .برگهاي كهنه در سه مرحله اول زندگي كرم ابريشم (كرمهاي جوان) بسيارخشن است در دوره چهارم و پنجم زندگي (كرم هاي بالغ) مي توانداز برگهاي سخت و خشن استفاده كنند.برگها بايد عاري از مواد آفت كش باشند.

يعد از جمع آوري مقدار زيادي از شاخه هاي درخت توت با برگ هاي تازه به عنوان ذخيره غذايي بايد آنها را به مدت سه دقيقه در محلول گند زدا قرار داد.

سپس برگها بايد در زير شير آب خوب شسته شود تا تمام برگها خوب پاك و شسته شود زيرا  مي تواند باعث كشته شدن كرم هاي ابريشم شودبعد با تكان دادن آب اضافي برگها گرفته شده و در كيسه هاي پلاستيكي و جاي خنك نگه داري شود.

 تشكيل پيله

ابتداي هرتابستان پروانه كرم ابريشم ازپيله خارج مي شود پروانه ماده پس ازجفت گيري 400 تخم كوچك مي گذارد كه طي تقريبا دوهفته يك كرم ابريشم 3ميلي متري ازتخم خارج مي شود به آنها برگ درخت توت سفيد داده مي شودكه حريصانه آنها را مي بلعند سپس طي چهار مرحله پوست اندازي مي كنندتا كاملا بالغ شوند .بعد ازحدود يك ماه هركرم ابريشم شروع به ريسيدن پيله اطراف خودش مي كند اين كار به وسيله غده ترشح كننده كرم ابريشم انجام مي شود.

كرم ابريشم يك تارابريشمي نازك ترشح مي كند و بعد با چسبي كه تهيه مي كندپيله را به صورت سطح صافي به هم مي چسباند اين كار سه روز و سه شب طول مي كشد كه بسته به خصوصيات نوع وروش پرورش كرم ابريشم ،يك پيله مي تواند وزني در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داشته باشد.

اگر چه پيله به عنوان محصول اصلي استفاده نمي شود در عوض براي تهيه ابريشم خام به كار   مي رود .

دو تا سه روز بعد از تشكيل پيله كرم درون آن به شفيره تبديل مي شودو تقريبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پيله خارج مي شود .

شفيره (پوپ)در حشرات با استحاله (دگرديسي)كامل لارو پس از طي آخرين سن(Instar)لاروي وارد مرحله شفيرگي مي‌شود. در اين مرحله حشره فاقد حركت و تغذيه و هرنوع فعاليت ديگري است. شفيره گاهي بدون پوشش ولي معمولاً در داخل پيله يا كپسول يا محفظه‌هاي ديگراين مرحله را طي مي‌كند.

ازشفيره كرم ابريشم براي تهيه غذاي ماهي – لوازم دارويي و آرايشي مي شود. بايد توجه كنيد كه طول رشته نخ ابريشمي يك پيله ممكن است 300تا 900 متر باشد خروج پروانه از پيله مي تواند اين رشته نخ را تكه تكه كند در حالي كه ابريشم از پيله كامل كه شفيره داخل آن است به دست مي آيد.

(پيله از ۳۰۰ تا ۹۰۰ متر ابريشم اوليه تشكيل شده‌است. اين الياف بسيار نازك هستند. براي تهيه ي حدود ۵۰۰ گرم ابريشم ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پيله مورد نياز است.)

اگر به پيله اجازه رشد بيشتر داده شود اين حشره با ايجاد سوراخي خود را از آن خارج خواهد كرد و با اين سوراخ پيله ديگر قابل استفاده نخواهدشد براي جلوگيري از اين موضوع آن را در آب گرم مي‌جوشانند. اين عمل باعث مرگ نوزاد مي‌شود.

در يك مزرعه پرورش كرم ابريشم پروانه هاي بالغ فقط به اندازه مورد نيازاجازه دارند از پيله خارج شوند باقيمانده به وسيله گرما در درون پيله كشته  مي شوند براي اينكه ابريشم بتواند ريسيده و به پارچه تبديل شود.

پس از جدا شدن نخ ابريشم، شفيره باقيمانده خشك و سپس آسيا مي‎شود. مي‎توان با استفاده از يك مايع حلال چربي آنرا استخراج نمود. پيله‎هاي كرم ابريشم هيچ ارزش غذايي ندارند.

پروانه كرم ابريشم رنگ متمايل به زرد با بدني كلفت و پرموى دارد.

عمر پروانه بالغ مدت بسياركوتاهي است به اندازه كافي طولاني براي اين كه پروانه بتواند تخمگذاري كند.

پودر شفيره كرم ابريشم يك خوراك پروتئيني غيرمتداول براي حيوانات بوده كه به‎عنوان يك محصول فرعي پس از جدا كردن رشته‎هاي ابريشم از پيله بدست مي‎آيد.

در پودر‎هايي كه روغن آنها گرفته شده، نسبت به پودر‎هاي فرآوري نشده ميزان پروتئين خام بيشتر بوده(به‎ترتيب 8/72% و 1/55%) و قابل مقايسه با پودر ماهي با كيفيت خوب است. به‎دليل وجود اسيدهاي آمينه ليزين، متيونين، آرژنين، هيستيدين و ترئونين كه اسيدهاي آمينه محدود كننده‎اي هستند، پروتئين پودر كرم ابريشم ارزش بالايي ندارد. ضريب اسيدهاي آمينه ضروري و ارزش بيولوژيكي آن به ترتيب 3/61% و 6/51% است.

چربي پودر شفيره كرم ابريشم شامل 12/2% لسيتين7 ، 7/20% اسيد چرب اشباع و 1/70% اسيدهاي چرب غير اشباع(شامل 14% اسيد پالميتيك8، 1/9% اسيد اُلئيك9، 6/24% اسيد لينولئيك10، 14% اسيد لينولنيك11 و 4/8% ديگر اسيدهاي چرب) مي‎باشد. فيبر خام پودر شفيره كرم ابريشم عمدتاً كيتين12 بوده كه استفاده از آن براي اغلب حيوانات (به‎استثناء سخت‎پوستان كه براي تشكيل اسكلت خارجي خود به كيتين نياز دارند) مشكل است.

جوجه‎ها و خوك‎ها بهتر از ماهي و ميگو پروتئين خام پودر شفيره كرم ابريشم را هضم مي‎كنند. در بين ماهي‎ها، ماهي قزل‎آلا بهتر از كپور معمولي پروتئين را مصرف مي‎كند(به‎ترتيب 4/84% و 9/63%). ممكن است محتواي بالاي چربي پودر شفيره كرم ابريشم باعث كاهش قابليت هضم پروتئين شود.همچنين پودر شفيره كرم ابريشم حاوي مواد جاذب شيميايي و تحريك كننده اشتهاي ماهي‎هاست. از آنجايي كه مشخصه تحريك براي غذا خوردن به بخش روغني شفيره كرم ابريشم مربوط مي‎شود، ظرفيت جذب‎كنندگي در پودر بدون روغن ناچيز است. ارزش فيزيولوژيكي روغن شفيره كرم ابريشم مطلوب است، ‌اما سطح بالاي اسيدهاي چرب باعث اكسيداسيون سريع آن مي‎شود.

دلايل فعلي پرورش كرم ابريشم وتوليد ابريشم در ايران

1- قدرت وتاريخ اين صنعت خصوصا درجاده ابريشم

2- عجين بودن اين صنعت بافرهنگ،آداب ورسوم وسنن برخي مناطق

3- پشتيباني از صنايع دستي ملي كشور(فرش) كه جزء لاينفك فرهنگ اين سرزمين مي باشد.

4- سهم اين صنعت در اشتغال زايي ونيز اشتغال زنان وتبعات آن ازجمله كاهش بيكاري

5- ايجاد درآمد براي كشاورزان خصوصا درمناطقي كه تنوع محصولات كم است

6- ارز آوري كه با توجه به پايين بودن صادرات غيرنفتي ايران قابل چشم پوشي نيست